دانشگاه رفتن به دردسرش مي‌ارزد؟

قانون عرضه و تقاضا به ما مي‌گويد كه اگر مقدار كالايي افزايش پيدا كند، قيمتش كاهش مي‌يابد، اما به نظر مي‌رسد كه اين قانون در مورد تحصيلات عالي صادق نيست. اين كه چرا قيمت شاغلان داراي مدارك دانشگاهي كاهش نمي‌يابد معمايي است كه در خلاصه منتشر شده از مطالعه انجام شده به نام �تحصيلات در يك نگاه� كه براي سازمان همكاري‌هاي اقتصادي و توسعه (OECD) انجام گرفته، مطرح شده است.

همانطور كه‌اندرياس شليچر، رييس تحقيق در زمينه‌ي آموزش مي‌گويد: �هر سال به خود مي‌گوييم كه ديگر زمان آن رسيده كه تحصيلات بالاتر ارزش خود را از دست بدهد و هر سال معلوم مي‌شود كه اين پيش‌بيني غلط از آب درآمده است�. در اين مطالعه نشان داده شده كه در كشورهاي ثروتمند هرساله تعداد بيشتري از كساني كه دوره دبيرستان را به پايان مي‌رسانند به دانشگاه مي‌روند. اين نسبت كه در سال 1995 برابر يك پنجم بود در سال 2007 (آخرين سال تحت بررسي در مطالعه گفته شده) تقريبا دو برابر شد. 

آقاي شليچر مي‌گويد كه در حال حاضر تعداد فارغ‌التحصيلان از آنچه كه پنج سال پيش فكر مي‌كرد بسيار بيشتر است، اما با وجود عرضه بيشتر، كافرمايان هنوز به افراد تحصيل كرده پول خوبي بابت زمان و مبلغي كه سرمايه‌گذاري كرده‌اند، مي‌پردازد. 

�تحصيلات در يك نگاه� راهنماي خوبي براي دولت‌هايي است كه مي‌خواهند از تجربيات كشورهاي ديگر استفاده كنند. در شرايط ركودي يافته‌هاي اين مطالعه اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. بخش عمده هزينه صرف شده براي كسب مدرك بالاتر، به واسطه درآمد بالاتر جبران مي‌شود، بنابراين مزاياي تحصيلات بالاتر در مواقعي كه شغل كمياب باشد، افزايش مي‌يابد. اما چرا؟ 

پاسخ OECD ساده است. تحصيلات بيشتر، بهتر است (نمودار را ملاحظه كنيد). حتي با به حساب آوردن مبالغ شهريه، هزينه فرصت تحصيل و ماليات‌هاي بالاتري كه پرداخت مي‌شود، ارزش حال كل دريافتي‌هاي يك فارغ‌التحصيل مرد همچنان 82000 دلار از ارزش حال دريافتي‌هاي كسي كه مدرك دبيرستان دارد، بيشتر است (زنان فارغ‌التحصيل نيز از مزاياي داشتن مدرك دانشگاهي برخوردار مي‌شوند، اما از آنجا كه كمتر كار مي‌كنند و كمتر درآمد كسب مي‌كنند مزاياي كمتري هم به دست مي‌آورند).

آمار و ارقام نشان مي‌دهد كه تا كنون، حتي بعد از كم كردن وجوه عمومي‌اي كه براي دانشگاهيان خرج مي‌شود، ماليات‌دهندگان بيش از 50000 دلار بابت هر فارغ‌التحصيل منفعت كسب كرده‌اند. دانش‌آموزان با استعداد براي رفتن به دانشگاه مشتاقند، اما متاسفانه عرضه به‌اندازه تقاضا رشد نكرده است. در برخي از ايالت‌هاي آمريكا بودجه دانشگاه‌هاي دولتي كاهش داده شده است؛ كمك به كالج‌هاي خصوصي نيز همينطور. بنابراين همانطور كه انتظار مي‌رود پذيرش دانشجو، كمك هزينه‌ها و بورس‌هاي تحصيلي كاهش يافته است. 

ماليات‌دهندگان در بريتانيا همچنان بخش عمده هزينه آموزش تا قبل از سطح تحصيلات تكميلي را مي‌پردازند. بنابراين دانشگاه‌ها در تعداد دانشجوياني كه هر سال مي‌توانند بپذيرند‌، محدود مي‌شوند. مثلا براي ترم پاييز اخير دانشگاه‌ها، 40000 متقاضي كه نمرات خوبي داشتند، نتوانستند پذيرش بگيرند. تقريبا در هر كشوري كه ماليات‌دهندگان براي تحصيلات بيشتر پول مي‌پردازند، ورود به دانشگاه سخت تر است. 

همان طور كه آقاي شليچر مي‌گويد، برخي كشورها نيروي انساني تحصيل كرده را به هدر مي‌دهند. مثلا در اسپانيا، بازده كسب مدرك در سال‌هاي اخير به شدت كاهش يافته است. �بازار نيروي كار نتوانست از نيروي كار ماهر جديد آن طور كه بايد، استفاده كند. برخي هنوز نسبت به وجود رابطه دروني بين تحصيلات بالاتر و رشد اقتصادي اطمينان ندارند�. 

آليسون وولف، نويسنده كتاب�اهميت تحصيلات� مي‌گويد كه دليل اصلي اين كه فارغ‌التحصيلان دبيرستان‌ها به دانشگاه مي‌رود فشار همسن و سالانشان است. زماني كه تعداد دانشگاه رفتگان زياد باشد كارفرماها به كساني كه مدرك داشته باشند توجه بيشتري نشان مي‌دهند حتي اگر رشته تحصيلي‌شان به شغلي كه برايش درخواست داده‌اند، ربطي نداشته باشد. نتيجه اين مي‌شود كه رقابت سرسختانه‌اي بين دانشگاه رفته‌ها و فارغ‌التحصيلان دبيرستان‌ها درمي‌گيرد. 

مدرك دانشگاهي نه تنها مهارت‌هايي كه فرد فراگرفته است را نشان مي‌دهد، بلكه سيگنالي از توانايي‌هاي بالقوه فرد هم به شمار مي‌رود. همانطور كه وولف مي‌گويد: �بازده تحصيلات تا حدي بر ساختار بازار كار هر كشور بستگي دارد. مدارك دانشگاه‌هاي دانماركي از مدارك دانشگاه‌هاي آمريكايي ارزش كمتري دارد، اما دانمارك يكي از موفق‌ترين اقتصادهاي دنيا را دارد. آيا مي‌توان گفت كه فارغ‌التحصيلان دانماركي واقعا كمتر از آمريكايي‌ها آموزش ديده‌اند؟ يا اين اتفاق به اين دليل افتاده است كه واريانس دستمزد دانماركي‌ها كمتر است و ماليات‌ها در اين كشور شديدا تصاعدي است؟�. 

براي كساني كه مي‌خواهند به دانشگاه بروند بحث حاضر از اهميت خاصي قائل است. بسياري از كساني كه به بازار كار وارد مي‌شوند، شغل درخوري به دست نمي‌آورند. بيكاران جوان ممكن است براي مدت درازي بيكار باقي بمانند. برنامه‌هاي ايجاد شغل دست برخي از بيكاران را بند مي‌كند، اما كساني كه مدرك بالاتري دارند در اولويت قرار مي‌گيرند. با رفتن به دانشگاه وقت كسي هدر نمي‌رود، بنابراين شايد بد نباشد كه تحصيلات دانشگاهي گسترش يابد، هر چند كه طبيعتا گسترش تحصيلات عالي امري زمان‌بر است.

منبع: دنياي اقتصاد